Τhe Way We Were: A Photo Album from Carlovassia and Beyond
Georges Salameh in collaboration with Photonisos
A friend once told me, that you die twice – you die when you die and you die for a second time when someone picks up your photo and no one knows who you are.
But does a smile and a gaze ever die? I wondered.
– Georges Salameh
The Schwarz Foundation is pleased to present the exhibition Τhe Way We Were: A Photo Album from Carlovassia and Beyond, its annual summer exhibition at Art Space Pythagorion, the foundation’s venue in Samos since 2012. The exhibition, which will open on the 3rd of August, was developed out of a collaboration between visual artist and filmmaker Georges Salameh and Photonisos, a Samos-based collective of photographers founded in 2014.The exhibition aims to showcase the rich social history of the island and identify the threads that connect it to its present.
In 2020 Photonisos started the digitisation of family albums belonging to residents of Kontakeika village in Samos, and from 2022, the programme was extended to include the archives of residents of Karlovasi town–the second largest town on the island – as well as other neighbouring Samian villages. Karlovasi has a rich cultural and industrial history; in the first half of the twentieth century, it had a reputation for its tanneries and was a tobacco manufacturing centre. This period of prosperity is reflected in the magnificent neoclassical mansions of the period as well as the remains of the large stone-built factories by the seaside. After the Second World War and the collapse of the leather market, the economy shifted to small-scale trade and retail and, locally, ceramics production. Today the city bears prominent traces of its former self - like many places with a significant industrial or commercial past and is seeking to redefine its character, while retaining the charm and distinctive character of island urbanity.
The Photonisos archive has been instrumental in preserving the legacy of Karlovasi and its environs. It currently contains over 3,700 digitised photographs and documents which together form a coherent record of the island’s social history of the last one hundred years. A selection of images from these family albums will be presented alongside photographs of contemporary Samos taken by Georges Salameh during his residency on the island, in an attempt to create a dialogue between them. The exhibition is a meditation on both continuity but also transformation and change as the island has transitioned from agriculture and small industry to tourism. The selection of archival photographs together with Salameh’s images reveal unknown micro-histories, latent or unseen aspects of the island's life and traces connecting threads between the present and the past of Karlovassi and the surrounding areas. The title of the exhibition is a reference to the town’s original name “Carlovassia”, according to the Samian historian Epaminondas Stamatiadis, which originates from the Turkish words Karli- ovasi meaning snowy valley.
The images included in the exhibition range in tone and theme – from photographs of people working and groups of friends on holidays to outings, local festivals, athletic and other community events. They thread together aspects of the social, cultural, commercial and political history of the island from early twentieth century to the 1980s, before the advent of digital photography. Τhe Way We Were: A Photo Album from Carlovassia and Beyond explores photography’s role in documenting everyday lives and recording personal but also collective memories. Family photo albums contain emotional, psychological, and affective qualities that reach further than the individual owner, they carry with them stories that are part of a collective memory and that often exist outside mainstream historical narratives. At a time when the whole of the Aegean archipelago is undergoing significant transformations under the pressures of tourism and the pursuit of economic monocultures, the exhibition reminds us of a time when islands were more self-sufficient, communities more close-knit and consumerism had not distorted peoples’ understanding of identity. At the same time, it highlights many of the values and practices that carry on today, and could constitute future models of existence and co-existence.
Alongside the main exhibition, a smaller exhibition will be presented with photographs by members of Photonisos from the children's section and students of the Kontakaikon Primary School, focusing on the animals of the island, curated by Katerina Gregos.
Acknowledgements
The Schwarz Foundation and the curators especially wish to thank Apostolis Giannakopoulos, one of the founding members of Photonisos, who single-handedly spearheaded the digitisation of the archives.
Duration: 4/08/23 – 25/10/23
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Όπως ήμασταν τότε: Ένα φωτογραφικό λεύκωμα από το Καρλόβασι και πέρα
Γιώργος Σαλαμέ σε συνεργασία με την Φωτόνησος Τεχνών & Πολιτισμού
Ένας φίλος μου είπε κάποτε ότι «πεθαίνεις δύο φορές - πεθαίνεις όταν πεθαίνεις και πεθαίνεις για δεύτερη φορά όταν κάποιος βρίσκει τη φωτογραφία σου και κανείς δεν ξέρει ποιος είσαι. Αλλά ένα χαμόγελο και ένα βλέμμα πεθαίνουν ποτέ;» Αναρωτήθηκα.
– Γιώργος Σαλαμέ
Το Ίδρυμα Schwarz παρουσιάζει την έκθεση Όπως ήμασταν τότε: Ένα φωτογραφικό λεύκωμα από το Καρλόβασι και πέρα, την ετήσια καλοκαιρινή του έκθεση στο Art Space Pythagorion, τον εκθεσιακό χώρο του ιδρύματος στη Σάμο από το 2012. Η έκθεση, η οποία θα εγκαινιαστεί στις 3 Αυγούστου, προέκυψε από τη συνεργασία του εικαστικού καλλιτέχνη και κινηματογραφιστή Γιώργο Σαλαμέ και της Φωτονήσου, μιας κολεκτίβας ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στα πεδία της τέχνης και του πολιτισμού με έδρα τη Σάμο που ιδρύθηκε το 2014. Στόχος της έκθεσης είναι να αναδείξει την πλούσια κοινωνική ιστορία του νησιού και να εντοπίσει τα νήματα που τη συνδέουν με το παρόν.
Το 2020 η Φωτόνησος ξεκίνησε την ψηφιοποίηση των οικογενειακών λευκωμάτων των κατοίκων του χωριού των Κοντακαίικων στη Σάμο, ενώ από το 2022 το πρόγραμμα επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει τα αρχεία των κατοίκων του Καρλοβασίου, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης του νησιού - και πολλών άλλων γειτονικών σαμιακών χωριών. Το Καρλόβασι, σημείο αναφοράς για τη Σάμο λόγω της πλούσιας πολιτιστικής και βιομηχανικής ιστορίας του έγινε γνωστό κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, για τα βυρσοδεψεία του και υπήρξε κέντρο παραγωγής καπνού. Αυτή η περίοδος ευημερίας αντικατοπτρίζεται στα επιβλητικά νεοκλασικά αρχοντικά της εποχής, καθώς και στα ερείπια των μεγάλων πετρόκτιστων εργοστασίων δίπλα στη θάλασσα. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την κατάρρευση της αγοράς δέρματος, η οικονομία στράφηκε στο μικρεμπόριο, στο λιανεμπόριο και, σε τοπικό επίπεδο, στην παραγωγή κεραμικών. Σήμερα η πόλη φέρει έντονα τα ίχνη του παλιού της εαυτού – όπως πολλά μέρη με σημαντικό βιομηχανικό ή εμπορικό παρελθόν – και αναζητά τον επαναπροσδιορισμό του χαρακτήρα της, διατηρώντας παράλληλα τη γοητεία και τον ξεχωριστό χαρακτήρα της νησιωτικής αστικότητας.
Το αρχείο της Φωτόνησου έχει συμβάλει καθοριστικά στη διατήρηση της κληρονομιάς του Καρλοβασίου και των περιχώρων του. Αυτή τη στιγμή περιέχει πάνω από 3.700 ψηφιοποιημένες φωτογραφίες και έγγραφα, τα οποία συνολικά αποτελούν μια συνεκτική καταγραφή της κοινωνικής ιστορίας του νησιού τα τελευταία εκατό χρόνια. Ο Γιώργος Σαλαμέ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νησί, μελέτησε το αρχείο, επέλεξε εικόνες από ταοικογενειακά άλμπουμ και τις παρουσιάζει μαζί με φωτογραφίες της σύγχρονης Σάμου που τράβηξε ο ίδιος, σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας διάλογος μεταξύ τους. Η έκθεση είναι ένας στοχασμός πάνω στην έννοια της συνέχειας αλλά και του μετασχηματισμού, της μεταμόρφωσης και της αλλαγής, καθώς το νησί μεταβαίνει από τη μικρή βιομηχανία, μάλλον προς τον τουρισμό. Οι επιλογή των φωτογραφιών αρχείου μαζί με τις εικόνες του Σαλαμέ αποκαλύπτουν άγνωστες μικροϊστορίες, λανθάνουσες η αθέατες πτυχές της ζωής του νησιού και ανιχνεύουν συνδετικές κλωστές μεταξύ του παρόντος και του παρελθόντος του Καρλοβασίου και των γύρω περιοχών. Ο τίτλος της έκθεσης είναι μια αναφορά στο αρχικό όνομα της πόλης "Καρλοβάσια", το οποίο προέρχεται από τις τουρκικές λέξεις Karli - ovasi, σύμφωνα με τον Σαμιώτη ιστορικό Επαμεινώνδα Σταματιάδη, που σημαίνει χιονισμένος κάμπος.
Οι αρχειακές εικόνες που περιλαμβάνονται στην έκθεση ποικίλουν σε τόνο και θέμα - από φωτογραφίες ανθρώπων που εργάζονται μέχρι ομάδες φίλων σε διακοπές, εκδρομές, τοπικά φεστιβάλ, αθλητικές και άλλες κοινοτικές εκδηλώσεις. Συνδέουν πτυχές της κοινωνικής, πολιτιστικής, εμπορικής και πολιτικής ιστορίας του νησιού από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τη δεκαετία του 1980, πριν την κυριαρχία της ψηφιακής φωτογραφίας. Η έκθεση Όπως ήμασταν τότε: Ένα φωτογραφικό λεύκωμα από το Καρλόβασι και πέρα διερευνά το ρόλο της φωτογραφίας στην τεκμηρίωση της καθημερινής ζωής και στην καταγραφή προσωπικών αλλά και συλλογικών αναμνήσεων. Τα οικογενειακά φωτογραφικά άλμπουμ περιέχουν ψυχικές και συναισθηματικές ιδιότητες που ξεπερνάνε τον μεμονωμένο ιδιοκτήτη, μεταφέρουν μαζί τους ιστορίες που αποτελούν μέρος μιας συλλογικής μνήμης που συχνά υπάρχει έξω από τις κυρίαρχες ιστορικές αφηγήσεις. Σε μια εποχή που ολόκληρο το αρχιπέλαγος του Αιγαίου υφίσταται σημαντικούς μετασχηματισμούς υπό την πίεση του τουρισμού και της υιοθέτησης του μονο-οικονομικού μοντέλου του,η έκθεση μας υπενθυμίζει μια εποχή που τα νησιά ήταν πιο αυτάρκη, οι κοινότητες πιο δεμένες και ο καταναλωτισμός δεν είχε αλλοιώσει την αντίληψη των ανθρώπων για την ταυτότητα. Ταυτόχρονα, αναδεικνύει πολλές από τις αξίες και τις πρακτικές που συνεχίζονται σήμερα και θα μπορούσαν να αποτελέσουν μελλοντικά μοντέλα ύπαρξης και συνύπαρξης.
Παράλληλα με την έκθεση θα παρουσιαστούν μια μικρότερη εκθέση με φωτογραφίες από τα μέλη του παιδικού τμήματος της Φωτονήσου και μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Κοντακαίικων, με επίκεντρο τα ζώα του νησιού, σε επιλογή της Κατερίνας Γρέγου.
Excusionist - Εκδρομέας - Excursionniste
Growing up in Carlovassia - Μεγαλώνοντας στο Καρλόβασι
Bridge - Γέφυρα
Elderly lady - Ηλικιωμένη κυρία
Sometimes a photo is an instant encounter, but also an inscription beyond the retina, that might last for a lifetime.
Μερικές φορές μια φωτογραφία είναι μια στιγμιαία συνάντηση, αλλά και μια εγγραφή πέραν της αρχικής εντύπωσης, που μπορεί να διαρκέσει για μια ζωή.
Port of Karlovasi - Λιμάνι Καρλοβασίου
Grandmother - Γιαγιά
Caique - Kαΐκι
Ahmet & Albi
Ahmet, 29, landed on the shores of Samos as an illegal immigrant in 2017. He now lives on the island as a foreigner making a living as a craftsman, and is well-loved by his fellow citizens.
Albi, 22, was born and raised in Karlovasi as the child of a second-generation immigrant family and is more rooted here than the grapevines he grows on the slopes around Karlovasi.
If as an artist there is some kind of general citizenship that applies to me, it is to always be a foreigner. My own nationality is a complicated concept. Ιn fact, there is an undocumented immigrant in each of us.
Ο Αχμέτ, 29 ετών, αποβιβάστηκε στις ακτές της Σάμου ως παράνομος μετανάστης το 2017. Πλέον ζει στο νησί ως ξένος, βγάζει τα προς το ζην ως τεχνίτης και είναι αγαπητός στους συμπολίτες του.
Ο Albi, 22 ετών, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Καρλόβασι ως παιδί οικογένειας μεταναστών δεύτερης γενιάς. Είναι πιο ριζωμένος εδώ από τα αμπέλια που καλλιεργεί στις πλαγιές γύρω από το Καρλόβασι.
Αν ως καλλιτέχνης υπάρχει κάποιου είδος πολιτειότητας για μένα, αυτή είναι το να είμαι πάντα ξένος. Η δική μου εθνικότητα είναι μια περίπλοκη έννοια. Ωστόσο υπάρχει ένας μετανάστης χωρίς χαρτιά σε κάθε έναν από εμάς.
Bikers - Ποδηλάτες
Together - Μαζί́
... and faded stories of a friendship.
... και ξεθωριασμένες ιστορίες μιας φιλίας.
girl - κορίτση
Postcard from Carlovassia - Καρτ ποστάλ από το Καρλόβασι
The b/w photo of a postcard became the scenery for one out of many correspondences I kept for sometime with Carlovassia.
Η ασπρόμαυρη φωτογραφία της καρτ ποστάλ έγινε το σκηνικό για μια από τις πολλές αλληλογραφίες που διατηρούσα για ένα διάστημα με το Καρλόβασι.
Hotel Merope - Ξενοδοχείο Μερόπη
Family album - Οικογενειακό άλμπουμ
Grandaughter and Granfather - Εγγονή και Παππούς
A portrait is an icon of a silent presence, the space in between two breaths, a future Fayum, or just a portrayal of the absent and our quest for the Other.
Ένα πορτρέτο είναι η εικόνα μιας σιωπηλής παρουσίας, μια αναστολή μεταξύ δύο αναπνοών, ένα μελλοντικό Fayum ή απλώς μια απεικόνιση του απόντος και της αναζήτησής μας για το «Άλλο».
Daughter and Mother - Κόρη και Μητέρα
Cabinet of curiosities - Συλλογή θαυμαστών αντικειμένων
Not every photograph necessarily takes part in History. Photographs do not have causes or effects; they’re just locked in their own reality and decay.
Δεν είναι απαραίτητο κάθε φωτογραφία να συμμετέχει στην Ιστορία. Οι φωτογραφίες δεν έχουν αιτίες ή αποτελέσματα, είναι απλώς εγκλωβισμένες στη δική τους πραγματικότητα και φθορά.
Swing - Κούνια
Sometimes a hazy photograph opens a tunnel through time to the senses.
Back to Lebanon in 1979, after a year of family exile in Greece, with a civil war that had stagnated and transfigured the country, we spent a few weeks with my grandparents before moving to a small hotel in Brummana.
I spent most of my days in the garden through that spring. One afternoon while swinging in the “aanzoua” (‘swing’ in the Lebanese dialect), my sister knocked me down which marked my cheek with a little scar that everyone, until today, thinks is a dimple.
My memory completely erased the pain of that moment, how much I screamed or cried. I can’t even recall any detail of the experience of my cheek getting stiches. What remains vaguely today from that little trauma is the moment of the plummet across the swing, that caused the fall on a marble corner, and the intense smell of my blood.
A few weeks later, that same summer, nauseating smell of blood invaded my nostrils, in a car from the hotel to the emergency room, carrying our neighbour, who had just lost two of his fingers to bomb shrapnel.
* The girls in the photograph are from the Filio Karastathi archive, taken decades ago.
Μερικές φορές μια θολή φωτογραφία ανοίγει στις αισθήσεις ένα τούνελ μέσα στο χρόνο.
Επιστρέφοντας στον Λίβανο το 1979, μετά από ένα χρόνο οικογενειακής εξορίας στην Ελλάδα, και έναν εμφύλιο πόλεμο που είχε καθηλώσει και μεταμορφώσει τη χώρα, περάσαμε μερικές εβδομάδες με τους παππούδες μου πριν μετακομίσουμε σε ένα μικρό ξενοδοχείο στην Μπρουμάνα.
Πέρασα τις περισσότερες μέρες μου στον κήπο μέχρι εκείνη την άνοιξη. Ένα απόγευμα η «αανζούα» (κούνια στη λιβανέζικη διάλεκτο), καθώς καθόταν πάνω της η αδελφή μου, με έριξε κάτω και υπέγραψε το μάγουλό μου με ένα μικρό σημάδι που όλοι, μέχρι σήμερα, νομίζουν ότι είναι λακκάκι.
Η μνήμη μου έσβησε εντελώς τον πόνο εκείνης της στιγμής, το πόσο ούρλιαξα ή έκλαψα. Δεν μπορώ να θυμηθώ καμία λεπτομέρεια από την εμπειρία του να μου κάνουν ράμματα στο μάγουλο. Αυτό που μου μένει αόριστα σήμερα από εκείνο το μικρό τραύμα είναι η στιγμή του ατυχούς άλματος στην κούνια, που προκάλεσε την πτώση σε μια μαρμάρινη γωνία, και η έντονη μυρωδιά του αίματός μου.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, το ίδιο καλοκαίρι, μια αηδιαστική μυρωδιά αίματος εισέβαλε στα ρουθούνια μου, σε ένα αυτοκίνητο που πήγαινε από το ξενοδοχείο προς το νοσοκομείο, μεταφέροντας τον γείτονά μας ο οποίος μόλις είχε χάσει δύο από τα δάχτυλά του από θραύσμα βόμβας.
* Τα κορίτσια της φωτογραφίας είναι από το αρχείο της Φιλιώ Καραστάθη, τραβηγμένα πριν από δεκαετίες.
Potami - Ποτάμι
A feeling re-emerging in the present through a correspondence with a landscape.
Ένα αίσθημα που αναδύεται ξανά στο παρόν μέσα από μια αλληλογραφία με ένα τοπίο.
* Potami beach in the photograph is from Yorgos Katsouris' archive, early 1920's.
* Την παραλία Ποτάμι στην φωτογραφίας είναι από το αρχείο της Γιώργου Κατσουρη, τραβηγμένη στις αρΧές του 1920.
Vineyards - Aμπελώνες
* The shepherd in the photograph is from the Aneza's Tsemeli archive.
* Ο βοσκός της φωτογραφίας είναι από το αρχείο Ανέζας Τσεμέλη.
.jpg)
Shepherdess - Βοσκοπούλα
A shepherdess with the countenance and kindness of a noblewoman!
Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη
Μια βοσκοπούλα με το βλέμμα και την καλοσύνη ενός ευγενή!
Donkey - Γάιδαρος
Kyriakos (one of the few donkeys left on the island) among its ancestors.
Ο Κυριάκος (ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα γαϊδουράκια του νησιού) μεταξύ των προγόνων του.
Ceramic workshop - Eργαστήριο κεραμικής
Marble workshop - Εργαστήρι μαρμαροτεχνικής
Naval carpenters’ workshop - Eργαστήριο καραβομαραγκών
Commercial college - Εμπορική σχολή
Builders - Χτίστες
Tourist - Tουρίστρια
Most of the photos found in the family albums of Karlovasians from visits to the Acropolis are taken in front of the Caryatids.
Οι περισσότερες φωτογραφίες που βρίσκονται στα άλμπουμ από επισκέψεις στην Ακρόπολη των Καρλοβασιλέων είναι τραβηγμένες μπροστά από τις Καρυάτιδες.
Kontakaiika view - Άποψη των Κοντακαίικων
His landscape and the longing for home... from Melbourne, Australia.
Tο τοπίο του και η λαχτάρα για την πατρίδα... από τη Μελβούρνη της Αυστραλίας.
Trying to recall a “muted” layer, a distant and bleached memory or a feeling awaiting oblivion.
Προσπαθώντας να ανακαλέσει ένα «βουβό» στρώμα, μια μακρινή και ξεθωριασμένη ανάμνηση ή ένα συναίσθημα που περιμένει τη λήθη.
Ιn her eye one can read all the “survivors” from another era.
Διαβάζοντας στα μάτια της όλους τους «επιζώντες» μιας άλλης εποχής.
Tanneries - Βυρσοδεψεία
An industry that flourished for decades and gave work to thousands of Karlovassians and beyond... I wonder if my great-grandfather, a leather merchant and shoemaker in Smyrna and Mersini, had a commercial relationship with Karlovasi?
Μια βιομηχανία που άνθισε για δεκαετίες και έδωσε δουλειά σε χιλιάδες κατοίκους του Καρλοβασίου και όχι μόνο... Αναρωτιέμαι αν ο προπάππους μου, έμπορος δερμάτων και υποδηματοποιός στη Σμύρνη και τη Μερσίνη, είχε εμπορική σχέση με το Καρλόβασι;
1922
The date and trauma of a catastrophe, but there is also a before and an after for Karlovasi and Samos...
Η ημερομηνία και το τραύμα μιας καταστροφής, αλλά υπάρχει επίσης ένα πριν και ένα μετά για το Καρλόβασι και τη Σάμο...
All I once experienced, have become like a book that forgets its pages. No sooner does a precise memory emerge on the surface of a page, it vanishes into an abyss. My life is written on sheets, that no binding can assemble, and the wind disperses when I brush them.
Όλα όσα έζησα κάποτε, έχουν γίνει ένα βιβλίο που ξεχνάει τις σελίδες του. Μόλις μια ακριβής ανάμνηση αναδύεται στην επιφάνεια μιας σελίδας, εξαφανίζεται σε μια άβυσσο. Η ζωή μου είναι γραμμένη σε φύλλα, που κανένα δέσιμο δεν μπορεί να συναρμολογήσει, και ο άνεμος τα διαλύει όταν τα βουρτσίζω.
Opening
backstage & επιμελητική προσέγγιση
Μήνες μέσα στα χρόνια (2000-2023)
Προς το τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1989, μετά τη φυγή μου από τον Λίβανο με ταχύπλοο για την Λάρνακα της Κύπρου, οι επισκέψεις στη χώρα γέννησής μου αραίωσαν άρδην. Μετά από αρκετές αποτυχημένες απόπειρες να τεκμηριώσω φωτογραφικά αυτές τις ελάχιστες «επιστροφές», κατέληξα να ανακαλύπτω και να χρησιμοποιώ τα οικογενειακά μας αρχεία. Αυτά αποτελούνταν από φωτογραφίες και ταινίες των οχτώ χιλιοστών, από την εποχή της πτώσης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, μέχρι την ημέρα της αναχώρησής μας από τον Λίβανο. Αντικρίζοντας αυτό το υλικό, αποφάσισα να συνδυάσω δικές μου φωτογραφίες με μικρές αφηγήσεις, αρχειακές εικόνες, έγγραφα και οπτικοακουστικό υλικό. Από την αρχή αυτής της προσπάθειας, κράτησα και κάποια αντικείμενα, «επιζώντες» από τη μετανάστευση τη δική μου και άλλων συγγενών και προγόνων. Τα αντικείμενα αυτά, μετατράπηκαν στους μόνους μάρτυρες των αφηγηματικών μου αποτυπωμάτων και αποτέλεσαν τη βάση ενός δημιουργικού διαλόγου με τον τόπο καταγωγής μου.
Ο διάλογος αυτός υπό τη μορφή σύντομων αφηγήσεων συνέθεσαν το έργο με τίτλο “LET US STOP AND WEEP”, το οποίο χωρίζεται σε πολλαπλά κεφάλαια. Ορισμένα από αυτά αυτονομήθηκαν και εκτέθηκαν μέσα στα χρόνια, από το 2010 και μετά, σε διάφορα μέρη. Το σύνολο αυτού του έργου επιτεύχθηκε μέσα από την παράθεση νοημάτων, την λεπτομερή περιγραφή και μια δημιουργική σύγκριση της πραγματικότητας. Το έργο αυτό αποτέλεσε, ακόμα, το εφαλτήριο για τη συνεργασία μου με την φωτογραφική ομάδα της Σάμου, τη Φωτόνησο, στην έκθεση “Ένα φωτογραφικό λεύκωμα από το Καρλόβασι και πέρα” στο Art Space Πυθαγόρειο.
Μάιος – Ιούνιος 2023
Τον περασμένο Μάιο η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου με προσκάλεσε σε μια καινούργια συνεργασία μας με το Ίδρυμα Schwartz, έχοντας γνώση του έργου μου “LET US STOP AND WEEP” και της ενασχόλησής μου με προηγούμενες επιμέλειες και εργαστήρια με θέμα το αρχείο. Ενδεικτικά αναφέρω την επιμέλεια των εκθέσων “ΙN PIEDI DAVANTI LE ROVINE/ORIGINI” (Ιταλία, Μάρτιος 2015), “ΤΟ ΑΥΤΟ – ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ (Ελλάδα, Νοέμβριος 2019), καθώς και το εργαστήριο “Open Archive” (Η.Π.Α., Ιανουάριος 2019), το οποίο αφορούσε στην ανασκόπηση και αναδιάταξη τυπωμένων εικόνων από το αρχείο της κολεκτίβας Depression Era.
Στις αρχές Ιουνίου, πραγματοποιήσαμε μαζί με την Κατερίνα Γρέγου και την επιμελήτρια Ιόλη Τζανετάκη ένα πρώτο ερευνητικό ταξίδι στη Σάμο. Εκεί, θέσαμε τις βάσεις για τη διαμονή μου στο νησί για έναν μήνα και τους όρους για τη συνεργασία μου με την ομάδα της Φωτονήσου. Είχε προηγηθεί μια πρώτη επαφή με τον συνιδρυτή της ομάδας Αποστόλη Γιαννακόπουλο, και ιθύνων νου πίσω από τη συγκέντρωση των φωτογραφικών άλμπουμ των οικογενειών του Καρλόβασι και των γύρω χωριών, καθώς και μια πρώτη μελέτη και έρευνα βάσει αυτού του υλικού.
Ιούλιος 2023
Στις 3 Ιουλίου, εγκατάσταθηκα στο Καρλόβασι της Σάμου και ξεκίνησα την παραγωγή των δικών μου φωτογραφικών έργων. Παράλληλα συνέχισα την ομαδοποίηση και την οργάνωση του παραχωρηθέντος υλικού, με στόχο, όπως σε κάθε έκθεση συμμετοχικού έργου, να βρω μέσα από την πληθώρα των εικόνων, σχέσεις ανθρώπων, αισθήματα, τρόπους ζωής, μεταβάσεις, μεταμορφώσεις και θραύσματα αιωνιότητας. Επίσης, θέλησα να αναδείξω τον πλούτο και την κληρονομιά αυτού του τόπου και πως αυτή παράγεται από τους ίδιους τους ανθρώπους μέσα από απλές καθημερινές χειρονομίες. Τα οικογενειακά άλμπουμ, βρέθηκαν στα χέρια μου σαν ένα πολύτιμο δώρο, μια ορθάνοιχτη πόρτα που οδηγούσε σε κειμήλια προσωπικά, γεμάτα κρυφές και φανερές ιστορίες.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στο νησί, υπήρχε συνεχής αλληλογραφία και μοίρασμα του υλικού με την Κατερίνα και την Ιόλη, μαζί με τις οποίες προχωρήσαμε στην τελική επιλογή των έργων μου σε συνομιλία με τις θεματικές ενότητες που σιγά σιγά δημιούργησα. Η επιμελητική μου πρωτοβουλία σε αυτή τη διαδικασία, συνίσταται σε μια ‘χαρτογράφηση’, την οποία βίωσα ως τη γραφή μιας φούγκας, σαν μια εύθραυστη εισαγωγή σε εσωτερικά τοπία.
Αύγουστος 2023
Το στήσιμο μιας έκθεσης είναι η καθοριστική στιγμή επανασύνδεσης της χαράς της παραγωγής με την ομορφιά της αναγέννησης όλου του υλικού στο χώρο. Από το στήσιμο εξαρτάται εν μέρει η δημιουργία νέων παραθύρων για τον θεατή σε έναν δικό του κόσμο.
Στον εκθεσιακό καμβά του Ιδρύματος Schwartz, στο Πυθαγόρειο, το βλέμμα των ανθρώπων βρίσκεται στο επίκεντρο. Νέες συνδέσεις, πέρα από τις ήδη προκαθορισμένες αναδύθηκαν από την ίδια τη μορφολογία του χώρου. Η συμβολή της Κατερίνας και της Ιόλης ήταν καθοριστική σε αυτό, με πινελιές που εμπλούτιζαν συνεχώς την μεστότητα της έκθεσης. Τα διαφορετικά στρώματα αφηγήσεων ήρθαν σε μια αρμονική σχέση μεταξύ τους. Διασχίσαμε μαζί σχεδόν ογδόντα χρόνια ιστορίας, από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, φυσικά, με ορισμένες ελλείψεις και κενά. Μέσα σε αυτή την πορεία θέσαμε ένα βασικό ερώτημα: Τι μένει από μια φωτογραφία όταν πλέον δεν αναγνωρίζουμε τα πρόσωπα που απεικονίζονται; Βρισκόμαστε απέναντι σε πρόσωπα που μας κοιτάζουν κατάματα, που ουσιαστικά κοιτάνε τον φωτογραφικό φακό, και πέρα από αυτόν την αδελφή τους, τον ξενιτεμένο συγγενή τους, έναν μελλοντικό άγνωστο θεατή. Είναι το κάθε ένα βλέμμα που κρύβει ή αποκαλύπτει μια ετερόκλητη ιστορία. Άραγε, όλα μαζί καταφέρνουν να συνθέσουν ένα άτυπο χρονολόγιο της ιστορίας του τόπου η όλα επιπλέουν στο ρεύμα της λήθης;
Educational programme
For a Moment...
curated and designed by Katerina Zacharopoulou
The programme is based on the essence of photography itself, which is the capture of a moment in life in a specific place and time. Following the photographs from the Fotonisos archive and the approaches of Georges Salameh, the students of the schools of Samos - with a Polaroid camera as a basic tool - are invited to reflect on how "in" and "for" a moment photography connects "us" and "them", then and now, how we see the past again through what is preserved and what has definitely passed away. The extracted images attributed by the children will form a re-narrative as a commentary on archives and new realities. A record of their own will emerge which in turn will show the future "what we were like back then".
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Για μια στιγμή…
Επιμέλεια: Κατερίνα Ζαχαροπούλου
Τέλος, το φθινόπωρο θα πραγματοποιηθεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Για μια στιγμή… σε επιμέλεια και σχεδιασμό της Κατερίνας Ζαχαροπούλου. Το πρόγραμμα βασίζεται στην ουσία της ίδιας της φωτογραφίας που είναι η απαθανάτιση μιας στιγμής της ζωής σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Ακολουθώντας τις φωτογραφίες από το αρχείο της Φωτονήσου αλλά και τις προσεγγίσεις του Γιώργου Σαλαμέ οι μαθητές των σχολείων της Σάμου - με βασικό εργαλείο μια μηχανή Polaroid - καλούνται να στοχαστούν πώς «σε» και «για» μια στιγμή η φωτογραφία συνδέει «εμάς» και «εκείνους» το τότε και το τώρα, πώς ξαναβλέπουμε το παρελθόν μέσα από ό,τι διασώζεται και ό,τι έχει οριστικά παρέλθει. Οι αποσπασμένες εικόνες που θα αποδοθούν από τα παιδιά θα σχηματίσουν μια εκ νέου αφήγηση σαν ένα εκ μέρους τους σχόλιο επάνω σε αρχεία και νέες πραγματικότητες. Ένα δικό τους αρχείο θα προκύψει που και αυτό με τη σειρά του θα δείχνει στο μέλλον «πως ήμασταν τότε».
interviews & press (selected)